Artykuł oryginalny: <Babinski, D. E., Sibley, M. H. (2022). Family‐based treatments for attention‐deficit/hyperactivity disorder: A review of family functioning outcomes in randomized controlled trials from 2010 to 2019. Journal of Marital & Family Therapy, 48(1), 83–106.>
Ranga czasopisma: 2,379 Impact Factor
OPIS BADANIA <Artykuł opisuje postępy w badaniach terapii rodzinnych u osób z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). W przeglądzie uwzględniono 22 badania, w których zidentyfikowano trzy rodzaje terapii rodzinnych: terapia rodzic-dziecko, terapia skierowana do rodziców oraz terapia dla młodzieży z udziałem rodziców.>
Wstęp teoretyczny: <Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest to, w klasyfikacji ICD-10, zaburzenie hiperkinetyczne. Powoduje on między innymi problemy z koncentracją, nadmierną ruchliwości, impulsywność. Aby osoba mogła być zdiagnozowana objawy muszą pojawić się już we wczesnym wieku (przedszkolnym/wczesnoszkolnym) oraz utrzymywać się co najmniej przez 6 miesięcy.
Symptomy nadpobudliwości ruchowej pojawiają się częściej u chłopców niż u dziewczynek. Natomiast u dziewczynek częściej zauważalne są problemy z koncentracją. Za przyczyny występowania tego zaburzenia uważa się wiele czynników, między innymi: predyspozycje genetyczne, urazy okołoporodowe, nieprawidłowe prowadzenie ciąży, zatrucie metalami ciężkimi.
Z uwagi na to, że ADHD, może powodować stres oraz niezgodę w otoczeniu rodzinnym, przeprowadzono badania nad najbardziej efektywnymi formami terapii. Najczęściej brano pod uwagę jakość relacji rodzic-dziecko. Wykazano również, że psychopatologia rodziców i ich złe radzenie sobie z dzieckiem chorującym na ADHD, może utrudniać leczenie.
Systemowe leczenie rodzinne może pomóc rozwiązać problemy nadmiernego stresu u rodziców, poprawy komunikacji dziecko-rodzic oraz rodzic-dziecko. Tego rodzaju terapia jest również wskazana dla rodzin u których jedno z rodziców, bądź obydwoje rodzice przejawiają zachowania patologiczne, takie jak nadużywanie alkoholu/narkotyków i/lub stosują przemoc wobec członka/członków rodziny. Klasyczna forma terapii może być pomocą przy leczeniu ADHD, jednak z uwagi na utrudnienia, które dotykają całą rodzinę, efektywniejszą formą leczenia będzie zaangażowanie najbliższego otoczenia.>
Główne teoretyczne tezy autorów <Autorzy zakładają, że najbardziej efektywną formą leczenia dziecka cierpiącego na ADHD będzie zaangażowanie w terapię najbliższych osób. Wnioskują również, że terapie psychospołeczne, obejmujące modyfikację zachowań rodziców i promowanie rozwoju umiejętności nastolatków, okazywały się skuteczniejsze i przejawiały bezpośrednie korzyści dla rodzin z nastolatkami cierpiącymi na zespół nadpobudliwości ruchowej.
Po przeanalizowaniu badań, tezą autorów jest również, że terapie rodzinne wiążą się z dużą redukcją objawów ADHD, a także klinicznie istotną poprawą funkcjonowania globalnego, w tym funkcjonowania rodziny. Zauważają jednak, że nie wszystkie badania nad ADHD oceniają funkcjonowanie rodziny jako wynik leczenia, mimo że jest to uznawane przez autorów, za krytyczne w celu poprawy długoterminowej i utrzymania leczenia.>
Wnioski autorów: <Autorzy zaznaczają, że aby określić najskuteczniejsze formy terapii dla rodzin z dziećmi cierpiącymi na ADHD, wymagane są dalsze badania, które uwzględniałyby różnice międzykulturowe, wiek i różnice w wychowaniu/środowisku rodzinnym. Przykładem jest utrudnienie leczenia dziecka z zespołem nadpobudliwości ruchowej, którego matka cierpi na depresję. Autorzy zauważają, że choroba matki może znacząco wpływać na dziecko i utrudniać prowadzenie terapii rodzinnej. Co za tym idzie, należałoby w takich wypadkach uwzględniać zadbanie o dobrobyt matki, w celu leczenia dziecka oraz poprawy funkcjonowania całej rodziny.
Aby pozwolić na obiektywną ocenę skuteczności terapii rodzinnej w przypadkach młodzieży chorej na ADHD, należałoby zwrócić również uwagę na leczenie farmakologiczne, które w niniejszym artykule nie zostało uwzględnione. Zasadnym byłoby również zbadać, która kolejność leczenia jest najbardziej wskazana dla pojedynczych jednostek.
W ciągu ostatnich lat poczyniono znaczące postępy w rozwiązywaniu problemów związanych z zespołem nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi. Uwzględnione badania w niniejszym artykule wskazują na niezwykłą wagę terapii rodzinnych w celu poprawy funkcjonowania członków rodziny, w której dany problem występuje. Jednak aby w pełni zrozumieć naturę problemu oraz dobór odpowiednich terapii w zależności od problemów rodzinnych, należy dalej badać zjawisko oraz uwzględniać szerszą perspektywę dotyczącą złożoności funkcjonowania rodzin w różnych populacjach oraz uwzględniać zmieniające się trendy w składach rodzin. >
ANALIZA WŁASNA BADANIA
<Mimo iż przeglądając badania uwzględnione w artykule można wysnuć podobne wnioski co autorzy, należałoby przyjrzeć się jednak temu bardziej krytycznie. Czasopismo, w którym artykuł został publikowany, nie ma zbyt dobrej oceny. Można więc założyć, że rzetelność artykułu nie jest na wystarczającym poziomie. Fakt, że do napisania niniejszej pracy zostały uwzględnione tylko te badania, które potwierdzają założenia autorów, również nie daje w pełni satysfakcji co do rzetelności oraz krytycznego podejścia autorów. Z pewnością brakuje tam wielu badań, które uwzględniałyby porównanie klasycznej formy terapii do terapii rodzinnych, oraz takich które biorą pod uwagę skuteczność leczenia farmakologicznego. Sam problem rodzin, której członek/członkowie cierpią na ADHD jest niezwykle złożony i aby w pełni obiektywnie ocenić najskuteczniejsze formy terapii, należałoby spojrzeć na znacznie szerszą perspektywę.
Autorzy wymieniają różnice w rezultatach badań, jednak nie wnioskują z tego, które badanie było rzetelne lub dawało satysfakcjonujące wyniki w celu oceny formy terapii. Podają jako sukces samą poprawę w funkcjonowaniu rodziny, bez podawania rezultatów terapii dla osoby cierpiącej na ADHD. >
Wnioski dla praktyki: <Aby w pełni móc wyciągnąć wnioski, w celu stosowania terapii dla dzieci i młodzieży z zespołem nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi, należałoby zapoznać się z szerszą wiedzą dotyczącą specyfiki zaburzenia. Autorzy wyżej opisanego artykułu być może dobrze naprowadzają na stwierdzenie, iż terapia w systemie rodzinnym może okazać się skuteczną formą, nie należałoby jednak na tym poprzestawać. Z uwagi na specyficzne problemy jednostek, ich indywidualne potrzeby oraz sytuację rodzinną, powinno się brać pod uwagę inne formy terapii, których skuteczność również została zbadana i opisana.
Wiedza o leczeniu farmakologicznym, terapii klasycznej oraz terapii rodzinnej jest niezbędna aby dobrze ocenić i dobrać leczenie dla jednostki z ADHD. Również należałoby się zapoznać z badaniami dotyczącymi osób dorosłych i ich funkcjonowania z tym zaburzeniem.>
Opracowanie: <Joanna Helena Płuska>
TERAPIA RODZIN - BADANIA 