Przeszkody i ułatwienia w procesie szukaniu pomocy w związkach wśród par o niskich dochodach

Artykuł oryginalny: <Williamson, H. C., Karney, B. R., & Bradbury, T. N. (2019). Barriers and facilitators of relationship help-seeking among low-income couples. Journal of Family Psychology, 33(2), 234.>

Ranga czasopisma: Impact Factor 2.231

OPIS BADANIA <Celem badania było zdobycie informacji o tym co wpływa na poszukiwanie pomocy w związkach wśród par o niskich dochodach. Zwrócono uwagę na przeszkody i aspekty zachęcające.>

Model badania i metoda: <Badanie jakościowe miało dwa główne cele. Próbowano ustalić jakie bariery strukturalne są rozpowszechnione wśród osób poszukujących pomocy w relacji. Dodatkowo testowany był wpływ bezpośredniego i pośredniego doświadczenia z interwencjami w związkach na zmniejszenie barier i zwiększenie chęci skorzystania z takiego rodzaju pomocy. Za doświadczenie bezpośrednie uznano odbycie edukacji przedmałżeńskiej, natomiast obecność osoby po terapii pary w grupie znajomych i przyjaciół uznano za doświadczenie pośrednie.

Pary zostały trzykrotnie odwiedzone przez badaczy w swoich miejscach zamieszkania. Pierwsze spotkanie polegało na wytłumaczeniu procedury badania, otrzymaniu zgody badanych, przekazaniu informacji o samodzielnym raportowaniu dzienniczkowym oraz zebraniu dodatkowych informacji nieistotnych dla badania. Spotkanie przeprowadzane było oddzielnie dla każdego członka małżeństwa. Drugie spotkanie odbyło się po 9 miesiącach, a trzecie po 18 miesiącach i przebiegało tak samo.>

Osoby badane: <Analizie poddano dane zebrane metodą self-report od 231 zróżnicowanych etnicznie nowożeńców mieszkających w dzielnicach Teksasu o wysokim ubóstwie, którzy wykazali potrzebę odbycia terapii. Wszystkie badane pary były heteronormatywne i żadna z osób nie była wcześniej w związku małżeńskim. W sytuacji rozwodu lub rozpadu małżeństwa w trakcie trwania badania pary nie były brane pod uwagę.>

Najważniejsze wyniki: <Głównymi barierami przed podjęciem terapii pary dla kobiet były te strukturalne i relacyjne: brak wiedzy gdzie szukać pomocy, brak środków na terapię oraz obawa, że partner nie chciałby brać w niej udziału. Dla mężczyzn przeszkodami były ich własne postawy oraz struktura. Głównie brak środków, brak wiedzy gdzie szukać pomocy oraz przekonanie, że terapia indywidualna zadziałałaby lepiej niż terapia pary. Kobiety były gotowe na zniesienie barier relacyjnych.

Bezpośrednie doświadczenie z interwencją i terapią jakim jest uzyskanie edukacji przedmałżeńskiej najczęściej w kontekście religijnym przesądziły o większej chęci skorzystania z terapii pary i zaciągnięciu pomocy w porównaniu do par, które nie otrzymały takiej edukacji. Kobiety, które miały już bezpośrednie doświadczenia i chciały zasięgnąć pomocy z większą skutecznością mogły znieść barierę strukturalną w postaci niewiedzy gdzie się po nią zgłosić w porównaniu do żon, które nie miały takich bezpośrednich doświadczeń.

Pośrednie doświadczenie jakim jest znajomość z osobą lub osobami, które uzyskały pomoc terapeutyczną w zakresie związków okazało się nieistotne w przewidywaniu skłonności do poszukiwania terapii przez badane małżeństwa, ale tylko wtedy kiedy takowe doświadczenia posiadała tylko jedna osoba z pary. W przypadku gdy obydwie osoby małżeńskie miały doświadczenia z osobami po terapii par prawdopodobieństwo to wzrastało.>

Wnioski autorów: <Po opracowaniu wyników autorzy badania próbują ustalić szereg podejść, które mogą pomóc małżeństwom o niskim dochodzie w decyzji o podjęciu terapii. Proponują na przykład niskobudżetowe alternatywy dla terapii odbywające się online, cykliczne prewencyjne wizyty w celach informacyjnych oraz zachęcanie osób po terapii par do dzielenia się swoim doświadczeniem. 

Za główne bariery uznano te wynikające ze struktury życia par: brak środków na pomoc oraz problem ze znalezieniem jej źródła. Dodatkową przeszkodą jest fakt, że ubezpieczalnie w USA nie opiekują się zdrowiem psychicznym, chyba że chodzi o szybką diagnozę. Problemy w związku nie są stanem medycznym ani zaburzeniem osobowości, więc nie zaliczają się w obszar objęty ubezpieczeniem zdrowotnym. Literatura potwierdza, że koszty pomocy są decydującym aspektem w porzuceniu myśli o rozpoczęciu terapii nie tylko tej dotyczącej pary, ale także indywidualnej. Problem szukania źródła pomocy odnajdujemy tylko w przypadku terapii par, co może być spowodowane dużą niejasnością i niewiedzą w dziedzinie interwencji w związkach.

Autorzy zauważają też, że religijne pary są bardziej skłonne do szukania pomocy i mają lepszą wiedzę odnośnie źródeł jej pozyskiwania. Wnioski te znajdują też odniesienie w innych badaniach.>

ANALIZA WŁASNA BADANIA

<Wnioskując po miejscu, które zajmowane jest przez to czasopismo w rankingu możemy wierzyć w rzetelność przedstawionych wyników i wniosków. Metoda była dobrana dobrze do tego typu badania. Każda z osób małżeńskich indywidualnie mogła zaznaczać ważne dla niej bariery i ułatwienia, co pozwoliło na odnalezienie i przeanalizowanie różnic wśród mężczyzn i kobiet.

Ciekawym pomysłem byłoby poszerzenie próby o pary jednopłciowe i poszukiwanie podobieństw i różnic wśród ich podejścia do szukania pomocy terapeutycznej. Badania przeprowadzane były na świeżych małżeństwach trwających maksymalnie 12 miesięcy. Sam proces badawczy trwał ok. 18 miesięcy. Co daje zaledwie 3 lata bycia w związku małżeńskim. Jest to wciąż wczesne stadium relacji małżeńskiej. Warto byłoby uwzględnić w badaniach pary z dłuższym stażem i przeanalizować czy bariery i ułatwienia zmieniają się wraz z latami spędzonymi w relacji.

W dyskusji przytoczono wyniki potwierdzające wnioski autorów oraz zaproponowano kilka przykładów na ułatwienie decyzji o zgłoszeniu się po pomoc. Propozycje te mogłyby być opisane trochę szerzej, ponieważ pozostawiają czytelnika z lekkim niedosytem logistycznym na czym dokładnie miałoby to polegać i jak miałoby ułatwić proces decyzyjny wśród par z podobnymi problemami. >

Wnioski dla praktyki: <Badania wykazały, że jedną z największych przeszkód są koszty terapii i pomocy oraz niewiedza gdzie takowe uzyskać. Wnioski powinny zatem krążyć wokół tematu jak zminimalizować te bariery, a niekoniecznie jak wykorzystać tę wiedzę w praktyce, skoro pary mają problem z korzystaniem z niej.

Pomysłem nie na miejscu byłaby tutaj propozycja obniżenia kosztów terapii czy interwencji u prywatnych, wykształconych specjalistów. Należałoby się raczej przyjrzeć procedurom pomocowym jakie działają w placówkach urzędowych na przykład takich jak ośrodki pomocy społecznej. Osoby o niskich dochodach często polegają na pomocy idącej z miasta, więc najefektywniejszym obniżeniem bariery byłoby stworzenie programu poszerzającego wiedzę oraz oferującego sesje doraźne lub prewencyjne dla potrzebujących małżeństw w kryzysie budżetowym.>

Opracowanie: <Aleksandra Cieślikowska, Uniwersytet SWPS>

Niepłodność a terapia par. Przegląd

Artykuł oryginalny: <Thompson, J. (2021). The effectiveness of couple therapy on psychological and relational variables and pregnancy rates in couples with infertility: A systematic review. Australian and New Zealand Journal of Family Therapy, 42(2), 120-144.>

Ranga czasopisma: <Impact factor: 1.380>

OPIS ZJAWISKA <Niniejszy systematyczny przegląd badań miał na celu przedstawienie skuteczności terapii par wśród par mających problemy z zajęciem w ciążę oraz określenie czy terapia par zwiększa prawdopodobieństwo zajścia w ciążę.>

Wstęp teoretyczny: <Około 15% światowej populacji doświadcza problemów z płodnością, co pokazuje znaczący problem globalny. Powstaje coraz więcej metod leczenia dających parom nadzieje, ale nie zawsze przynoszących oczekiwane efekty. Diagnoza niepłodności może poważnie wpłynąć na zdrowie psychiczne, poprzez kontekst społeczny, rodzinny i przypisane role. Osoby te mogą czuć się niewystarczające, odizolowane, zmniejsza się ich samoocena oraz mogą pojawić się u nich symptomy depresji i lęku. Niepłodność znacząco wpływa również na satysfakcję relacyjną w parze. Dystres po każdej nieudanej próbie zajścia w ciążę, cierpienie psychiczne i zmiana roli współżycia z tworzenia więzi na prokreacyjną, może prowadzić do dużych konfliktów.

Najczęściej stosowanymi interwencjami psychologicznymi w leczeniu problemów z zajściem w ciążę są terapie indywidualne lub grupowe w podejściach psychodynamicznym, systemowym, behawioralnym i poznawczo-behawioralnym. Jednakże pojawiają się głosy za większą skutecznością pracy z całą parą, ponieważ ich relacja jest tu konieczna do osiągnięcia sukcesu, a osoby w parze polegają na swoim związku jako sposobie radzenie sobie z cierpieniem psychologicznym. Perspektywa systemowa ukazuje problemy z zajęciem w ciążę za zagrożenie dla tożsamości jednostki, ale i pary jako całości. Badania podkreślają wpływ radzenia sobie partnerów z doświadczeniem takich trudności, wskazując unikanie jako przyczynę zwiększonego dystresu, a strategie oparte na znaczeniu zmniejszające dystres. Koser (2020) na podstawie teorii przywiązania Bowlby’ego (1973) twierdzi, że pary łatwiej wychodzą z problemów psychicznych związanych z problemami z zajęciem w ciążę, jeśli związek jest bezpieczny i pewny, a partnerzy są dla siebie emocjonalnie dostępni. Zrozumienie znaczenia bliskości, komunikacji, zaangażowania emocjonalnego w okresach stresu spowodowanego niepłodnością, pozwala zobaczyć ogromne znaczenie terapii par jako sposobu walki z niepłodnością.>

Główne teoretyczne tezy autorów: <Autorzy przeglądu zakładają, że terapia par okaże się skuteczną metodą do wspierania par doświadczających psychologicznego i relacyjnego dystresu w kontekście trudności z zajęciem w ciążę, oraz że terapia par zwiększa prawdopodobieństwo zajścia w ciążę.

Po przeanalizowaniu badań tezą autorów jest również, że w pracy z takimi osobami najlepiej byłoby zintegrować teorię systemów, przywiązania i konstruktywizmu społecznego. Perspektywa konstruktywistyczna przydatna byłaby w zrozumieniu jak historyczne, społeczne, kulturowe i relacyjne konteksty wpływają na tworzenie przez pary znaczeń i interpretowania przez nich sytuacji. Systemowa mogłaby pomóc w uwolnieniu się od niekorzystnych stereotypów i uprzedzeń, w kontekście trudności z zajściem w ciążę oraz pomogłoby w poprawie komunikacji. Ponadto może również pomóc w zarządzaniu konfliktem z innymi częściami systemu, jak np. dalsza rodzina, czy zespół medyczny.> 

Najważniejsze wnioski autorów: <Terapia par jest skuteczna w zmniejszaniu psychologicznych i relacyjnych obaw u osób z problemami z zajęciem w ciążę. Terapie trwające ponad sześć sesji warto wdrożyć u par, których historia problemów tych jest dłuższa i negatywnie wpływa na dobrostan ich relacji i emocjonalny. Ponadto jest skuteczna w zmniejszaniu depresji, stresu i lęku. Trochę poniżej połowy badań, które analizowali autorzy, wykazało, że terapia par zwiększyła prawdopodobieństwo zajścia w ciążę od 17% do 60%. Autorzy zauważyli, że terapia skoncentrowana na emocjach, przedstawia się jako najbardziej skuteczna metoda w zmniejszeniu problemów psychologicznych i relacyjnych.

Terapia par może wzmacniać potencjał reprodukcyjny i zwiększać wskaźnik ciąż jedynie u par z niewyjaśnioną niepłodnością, a więc taką, której powodem mogą być czynniki psychologiczne lub styl życia i pod warunkiem, że nie ma ona przyczyn medycznych lub strukturalnej budowy ciała (np. nieprawidłowości funkcjonalnej budowy macicy).

Autorzy zwrócili również uwagę, że warto by jak najbardziej dostosować rodzaj i częstotliwość terapii do i tak napiętego przez wizyty medyczne grafiku par. Pomocne mogłyby być np. sesje online, czy domowe. W trakcie procedury ART (Techniki wspomaganego rozrodu, ang. assisted reproductive technology) pary obciążone są dużym stresem i obciążeniem psychicznym, więc należałoby skupić się na wspieraniu pary za pomocą terapii niedyrektywnej, wspierającej. CBT dla par, terapię skoncentrowaną na emocjach, terapię psychodynamiczną i behawioralną lepiej prowadzić pomiędzy cyklami ART.>

ANALIZA WŁASNA BADANIA

<Kryteria wyboru artykułów są rozsądne, ale badania nie są wystarczająco rzetelnie wyselekcjonowane. Ostateczna liczba 12 badań i łącznie 371 par jest satysfakcjonująca. Dużą zaletą jest różnorodność w próbie badawczej. Badania prowadzone były na różnych kontynentach i na przestrzeni wielu lat. Choć użycie badań z aż 1985 roku zdaje się zbyt szerokie. Pary badane w tamtym latach mogą znacząco różnić od dzisiejszych pokoleń starających się o dziecko, tak samo, jak różnią się metody w terapiach i wsparciu par. Dodatkowo pamiętając, że w odbieraniu diagnozy niepłodności duży wpływ ma kontekst społeczno-kulturowy, patrzenie pod kątem ról w rodzinie i stereotypów zmieniło się przez te 36 lat. Należałoby zatem zawęzić przegląd do badań z ostatnich 20 lat.

Uwagę zwracają również specjaliści prowadzący interwencję. W 4 na 12 badań byli nimi pracownicy socjalni oraz położne i pielęgniarki. Prezentuje się to niezrozumiale w kontekście wymienionych przez autorów form i podejść terapeutycznych, ponieważ powinny być one prowadzone przez osoby wykwalifikowane w prowadzeniu takich terapii. Nie wykluczając możliwej wysokiej wiedzy w zakresie psychoterapii u tych specjalistów, warto byłoby sprawdzić ich wykształcenie lub w przyszłych przeglądach uwzględnić wyłącznie psychoterapeutów i psychologów.

Należy wskazać, że ogromnym problemem tego przeglądu systematycznego jest niedostateczny czas obserwacji w większości badań, co ogranicza zdolność do oceny długoterminowych wyników terapii par i jej wpływu na zajście w ciążę. W niektórych badaniach obserwacja kończyła się po kilku dniach od transferu zarodka lub jest w nich tylko wzmianka, że zbieranie danych było po leczeniu, ale brakuje bardziej szczegółowych informacji.>

Wnioski dla praktyki: <Warto jest więc proponować terapię par osobom, które cierpią po rozpoznani problemów z płodnością. Wzajemne wspieranie się partnerów i rozwijanie wspólnej więzi i komunikacji jest bardzo ważne w procesie radzenia sobie w takiej sytuacji. Brakuje jednoznacznych wyników dotyczących wpływu terapii par na płodność. Niektóre badania sugerują, że może ona poprawiać szanse na ciąże, podczas gdy inne nie wykazują takiego efektu. Przydatne będą kolejne badania badające tę zależność, które będą obserwowały pary w dłuższym okresie czasu. Jednakże możemy z tego przeglądu systematycznego wyciągnąć wnioski o najwyższej skuteczności terapii par skoncentrowanej na emocjach, a w trakcie procedury ART szczególnie warto skupić się na niedyrektywnej terapii wspierającej.>

Opracowanie: <Martyna Białobrzeska, Uniwersytet SWPS>

“Brakuje mi możliwości zaoferowania moim parom, pudełka chusteczek…” Terapia par online – II opracowanie

Artykuł oryginalny: <Aviram, A., & Nadan, Y. (2023). “I miss not being able to offer my couples a box of tissues…”: Couples’ and Therapists’ perspectives on the therapeutic Alliance with the transition to online couple therapy. Family Process.>

Ranga czasopisma: <Impact Factor: 4.319 ( SJR (SCImago Journal Rank): 1.011)>

Opis badania: <Celem było zbadanie koncepcji przymierza terapeutycznego w kontekście terapii par prowadzonej online oraz zidentyfikowanie jego unikalnych cech we wskazanej formie terapii w oparciu o wywiady przeprowadzone z parami uczestniczącymi i terapeutami.>

Model badania i metoda: <Jest to badanie jakościowe, w którym zastosowano indukcyjne i porównawcze podejście oddolne z Konstruktywistycznej Teorii Ugruntowanej Katy Charmaz (2017). Teoria ta utrzymuje, że model teoretyczny konstruowany jest wspólnie przez badacza i uczestników badania. Stanowisko to jednocześnie zakłada wizję “ograniczonej rzeczywistości” oraz wielu perspektyw możliwej rzeczywistości. Badania indukcyjne oparto na następujących pytaniach badawczych: (1) Jakie są spostrzeżenia, doświadczenia i znaczenia, które małżonkowie przypisują terapii par online? (2) W jaki sposób małżonkowie doświadczają, interpretują i postrzegają wymiar online w kontekście przymierza terapeutycznego? oraz (3) Jak terapeuci par i rodzin doświadczają, interpretują i postrzegają wymiar online w kontekście przymierza terapeutycznego?>

Osoby badane: <Uczestnikami badania były dwie grupy: klienci terapii par online ( 36 osób, w tym 18 par) oraz terapeuci par i rodzin, którzy brali udział w  terapii par online poprzez rozmowę wideo (15 osób). Zarówno klienci jak i terapeuci byli wybierani spośród osób dorosłych, hebrajsko lub anglojęzycznych mieszkających w Izraelu lub za granicą (Izraelczycy i nie-Izraelczycy). Głównym kryterium udziału w badaniu klientów było uczestnictwo w terapii online przez liczbę sesji wynosząca minimalnie 10. Nie zaobserwowano między nimi większych różnic wiekowych ( średnia wieku mężczyzn = 40,7 lat; średnia wieku kobiet = 38.6 lat). Wszystkie pary były w związkach od 2 do 26 lat (średnia 11,1), 10 par było w związkach małżeńskich, a 12 par miało dzieci. Większość par stanowiły pary przeciwnej płci (n = 16). Uczestnicy byli w większości świeckimi Żydami z klasy średniej i wyższej. Większość par uczestniczyła w terapii par przez 12 miesięcy (maksymalnie 36 i minimalnie 3 miesiące). Połowa próby par przeszła z terapii offline na terapię online, druga połowa wybrała od początku terapię online. Badane pary były leczone przez certyfikowanych terapeutów par (n = 15), psychologów klinicznych ( n = 2) i licencjonowanego pracownika klinicznego (n = 1).

Klienci uczestniczyli w indywidualnych, pogłębionych, półstrukturalnych wywiadach online, które zostały przeprowadzone w języku hebrajskim i angielskim i trwały od 50 do 90 minut ( średnio 67,5 minuty). Każdy wywiad rozpoczynał się od pytania narracyjnego: “ Czy mógłbyś opowiedzieć mi historię swojej terapii par?”, oraz m.in. obejmował kwestie takie jak: wykorzystanie technologii w terapii, relacja terapeutyczna, zmaganie się z nieporozumieniami i kłótniami małżeńskimi w trakcie terapii. 

Terapeuci z grupy badanej zostali przydzieleni do czterech różnych internetowych grup fokusowych (3-6 uczestników), w których badacz promował lub moderował dyskusję wśród uczestników. Zawierały pytania dotyczące doświadczeń klinicysty z terapia online, z sojuszami terapeutycznymi oraz technologią niezbędna do ułatwienia terapii online w ogóle i przymierza terapeutycznego w szczególności. Grupy fokusowe trwały od 90 do 120 minut (średnio 105).>

Wnioski autorów: <Analiza wskazała na trzy wymiary, które wpływają na tworzenie przymierza terapeutycznego w terapii par online: (1) bliskość emocjonalna jako kanał do ustanowienia fizycznej lub emocjonalnej przestrzeni; (2) ograniczona opieka ze względu na trudność terapeuty w zapewnieniu komfortu i bezpieczeństwa; oraz (3) mowa ciała, odzwierciedlona w braku fizycznej obecności i dokładnym przyjrzeniu się twarzy, na dwóch przeciwległych krańcach kontinuum. Aspekty te były rozpatrywane przez dynamikę bliskości-odległości i mogą działać na korzyść lub niekorzyść przymierza terapeutycznego. 

Zdaniem osób badanych bliskość emocjonalną postrzegać można jako kanał, który jest możliwy do ustanowienia w przestrzeni, w domu pary lub między parą a terapeutą. Terapeuci i klienci mogą poczuć się sobie bliżsi poprzez dzielenie przestrzeni terapeutycznej lub przez akt goszczenia, w którym terapeuta wkracza w prywatną przestrzeń klienta, w której ten czuje się bezpiecznie i swobodnie wspólnie ze swoja osoba partnerską, jednoczesnie obniżając swoja potrzebę obrony i dzieląc się swoimi światami (Panichelli, 2013). Badani stwierdzali, że doświadczenie goszczenia terapeuty w swoich domach wywierało na nich wrażenie bliskości relacji. Ponadto współtworzenie takiej przestrzeni, pozwala parze wziąć odpowiedzialność za otoczenie, a co za tym idzie przestrzeń terapeutyczną. Na drugim kontinuum stoi jednak ograniczona opieka terapeuty ze względu na warunki formatu online, przez wyrażaną potrzebę fizycznego połączenia (oferowanie/otrzymanie chusteczek, szklanki wody). Z perspektywy koncepcji  „stabilny obiekt” (Levite i Cohen, 2012), można to tłumaczyć brakiem obiektu stabilność. Może to prowadzić do zerwania sojuszu wraz ze wzrostem niepokoju i zagrożeniem poczucia bezpieczeństwa (Eubanks i in., 2019). Również język ciała ma kluczowe znaczenie dla zawierania przymierza terapeutycznego.  Dla niektórych par i terapeutów możliwość przybliżenia mimiki twarzy zwiększa poczucie bliskości z terapeutą i  wzmacnia przymierze terapeutyczne. Dla innych brak sygnałów niewerbalnych i brak fizycznej obecności  tworzy dystans, który z kolei jest szkodliwy dla przymierza terapeutycznego.

Na tym etapie nie jest jasne, jaki wpływ na wymiar bliskości-dystansu, mają preferencje klientów i terapeutów. Jedno z możliwych wyjaśnień można znaleźć w ograniczeniach modalności. Postrzeganie bliskości-dystansu, może różnić się ze względu na różnice w umiejętnościach technicznych i adaptację do środowiska internetowego.>

Analiza własna badania

<Badanie to mimo wskazanej rzetelności jaką kierowali się jego autorzy oraz praktyk zapobiegających wstępnym uprzedzeniom i założeniom badaczy na temat wyjaśnień zjawisk w kategoriach własnego systemu znaczeń, ze względu na wewnętrzny wgląd z poziomu terapeutów prowadzących terapię par (również online), ma kilka ograniczeń. Przede wszystkim zostało przeprowadzone na stosunkowo małej próbie badanych osób, wśród których można zauważyć, że poziom wykształcenia może ograniczać interpretację wyników do klasy średniej. Jeszcze mniejsza próba badanych terapeutów ogranicza znacznie rozszerzenie tej interpretacji. Dodatkowo koncentruje się na parach w określonym kontekście kulturowym i społecznym, które znajdują się głównie w kontekście izraelskim. Większośc par uczestniczących w badaniu, uczestniczyła w prywatnej terapii online co również mogło wpływać na posiadanie innych umiejętności radzenia sobie i kompetencji od reszty klientów. Dochodzi tutaj również problem w którym część z par rozpoczęła terapię w formacie osobistym, a dopiero potem ze względu na okoliczności (pandemia COVID-19) przeszła do trybu spotkań online. Istnieje prawdopodobieństwo, że w takim przypadku budowanie przymierza terapeutycznego nastąpiło za pośrednictwem innych czynników niż u par które od początku uczestniczyły w terapii par online, i mogły doświadczyć innego wpływu na sojusz terapeutyczny w przestrzeni online.>

Wnioski dla praktyki: <Wyniki badania wskazują na istotność przestrzeni fizycznej w jakiej znajdują się pary wraz z terapeutą, co może mieć wpływ na zwrócenie większej uwagi na praktyki przygotowania się do rozpoczęcia terapii online (uważność skierowana na przygotowanie wody i chusteczek), oraz pogłębienie informacji na temat tego jakie aspekty nieosobowe wpływają na polepszenie relacji. Potencjalnie badanie to może stać się nie tylko predyktorem do dalszych badań relacji terapeutycznych online, ale rozwoju badań w sytuacji fizycznego goszczenia terapeuty (wizyta domowa), która to w wymiarze online wskazała wiele pozytywnych zależności dla przymierza terapeutycznego. Można by równie zwrócić uwagę jak w obliczu odgórnej konieczności na warunki terapii online tworzy się przymierze terapeutyczne. 

Autorzy artykułu zwracają również uwagę na istotność praktyki zaangażowania klientów we wspólne dyskusje terapeutyczne dotyczące sojuszu terapeutycznego, które mogą zwiększyć poziom emocjonalnej bliskości. Zwiększenie wysiłków ze strony terapeuty w kontekście budowania poczucia troski, opieki u klientów poprzez pytania dotyczące tego jak czuliby się klienci gdyby był fizycznie obok nich, oraz zadawanie pytań związanych z doświadczeniami somatycznymi klientów, które zwrócą uwagę na niewidoczne w pełni w przestrzeni online ciało.>

Opracowanie: <Maria Królikowska, Uniwersytet SWPS>

Terapia par: skuteczność leczenia w pomiarze odroczonym

Artykuł oryginalny: <Lundblad, A. M., & Hansson, K. (2006). Couples therapy: effectiveness of  treatment and long‐term follow‐up. Journal of family therapy, 28(2), 136-152.>

Cel badania: <W tym opracowaniu klinicznym badano terapię prowadzoną w Szwecji. Celem badania była ocena podejścia do terapii par opracowanego w innym kontekście kulturowym oraz porównanie wyników z innymi międzynarodowymi badaniami. Autorzy chcieli również zbadać, czy terapia par prowadzona jako usługa publiczna (otwarta dla wszystkich) również przynosi pozytywne rezultaty.>

Opis badania: <Badanie ma formę nierandomizowanego badania klinicznego z pojedynczą grupą badawczą. Pary wypełniały formularze samooceny oceniające nasilenie problemów relacyjnych i indywidualnych oraz indywidualnych zasobów przed i po terapii oraz dwa lata po uczestniczeniu w terapii par.>

Osoby badane: <W ciągu dwóch lat (1998-2000) pary mieszkające razem i uczęszczające razem do poradni rodzinnych zostały poproszone o udział w badaniu. W sumie 317 par zgodziło się na udział w badaniu. Kryteria włączenia do badania były następujące: odpowiednia znajomość języka szwedzkiego i zgoda na udział w co najmniej trzech wspólnych sesjach doradczych jako para. Około 30% wszystkich osób uczestniczących w badaniu poradni spełniało kryteria badania, a nieco ponad połowa z nich zgodziła się wziąć udział w badaniu. Każdy uczestnik wypełniał formularze samooceny indywidualnie (zazwyczaj podczas pierwszej wizyty). W badaniu wzięło udział 16 terapeutów (14 kobiet, 2 mężczyzn). Spośród uczestniczących par 60% było młodszych niż 40 lat, 25% było w wieku od 40 do 49 lat, a 15% było starszych niż 49 lat. Osiemdziesiąt pięć procent miało dzieci w wieku poniżej 18 lat. Sklasyfikowano pary według ich statusu zawodowego i okazało się, że badana grupa jest porównywalna do szwedzkich statystycznych norm dla dorosłych (w wieku od 18 do 64 lat) w tym wymiarze.>

Metoda: <W tym badaniu leczenie nie odbywało się według sztywnych zasad. Przed jego rozpoczęciem przeprowadzono dokładne rozeznanie stosowanych przez terapeutów metod leczenia. Terapeuci zostali poproszeni o określenie swoich metod pracy za pomocą oceny dotyczącej wyboru pięciu wybranych metod oraz nagrań wideo z sesji terapeutycznych. Terapeuci zidentyfikowali i zdefiniowali niektóre z powszechnie stosowanych przez nich metod terapii. Autorzy stwierdzili (na podstawie opisów terapeutów i zewnętrznych ocen nagrań wideo), że metody pracy terapeutów wydawały się spójne w całej grupie.>

Wyniki: <Łącznie po leczeniu oceniono 158 par. Spośród nich 131 par było obserwowanych przez dwa lata po odbyciu poradnictwa. Dziewięć rozwiedzionych kobiet i dwóch rozwiedzionych mężczyzn również wypełniło kwestionariusze. W sumie trzydzieści sześć (27,5%) par było w separacji w trakcie dwuletniej obserwacji. Średnia liczba sesji doradczych wynosiła 8,8, a 50% par uczestniczyło w mniej niż dziewięciu (od trzech do ośmiu) sesjach.

W badanej grupie obie płcie początkowo prezentowały bardzo niskie wyniki w zakresie satysfakcji małżeńskiej. Po leczeniu oraz w długoterminowej obserwacji odnotowano znaczącą poprawę u obu płci w porównaniu z grupą kontrolną.>

Wnioski autorów: <Poradnictwo rodzinne w Szwecji jest działalnością przeznaczoną dla “każdego”, z łatwym dostępem (wystarczy zadzwonić, aby umówić się na spotkanie) i jest dostępne w każdej gminie. Koszty są utrzymywane na niskim poziomie i korzystają z niego ludzie z wszystkich klas społecznych. Działalność ta jest również opłacalna dla opiekunów. Większość par korzysta z terapii krótkoterminowej, często nie więcej niż niż pięć sesji. Wiele z par odniosło pozytywne korzyści z leczenia i było to postrzegane jako sposób na zapobieganie poważniejszym problemom, które mogłyby się ujawnić w późniejszym czasie. Wyniki te podkreślają różnorodność problemów, z jakimi borykają się pary przystępujące do poradnictwa rodzinnego oraz znaczenie refleksji nad sposobami pomocy tym rodzinom w otrzymaniu odpowiedniej i terminowej pomocy; w przeciwnym razie problemy rodzinne mogą się pogłębić, a jednostka rodzinna może się rozpaść.>

Analiza własna badania:

<Autorzy badania twierdzą, że jest to jedyne badanie długoterminowe poruszające kwestię terapii par w Szwecji, sugeruje to skale badania oraz poziom „trudności” jego wykonania. Opisują oni konkretne zmienne (satysfakcja małżeńska, wyrażane emocje klimat rodzinny, objawy psychiatryczne, poczucie koherencji), których poziom albo się poprawił albo został niezmienny. Ciekawe jest również to, że badają oni terapie przeprowadzone w ogólnodostępnym ośrodku, gdzie większość teorii i metod terapii par została opracowana i przetestowana w USA w ramach badań naukowych lub w prywatnej praktyce. Jest to ciekawe ponieważ nie wiemy dokładnie, czy w badanej próbie były pary zapisane na terapię par czy tylko i wyłącznie osoby zapisane do ośrodka– co mogło również wpływać na ich motywację do udziału w spotkaniach. Autorzy również wspominają, że ze względu na charakter placówki, jest ona dostępna finansowo dla większości obywateli – jednak nie jest wprost powiedziane, czy sesje były odpłatne czy finansowane przez państwo. Pomimo zapewnień autorów, nie można jednak jednoznacznie stwierdzić, czy koszt sesji nie miał wpływu na decyzje par, które przerwały leczenie. Interesujące również mogłyby być powody rezygnacji z terapii, o których nie jest nic wspomniane. Czynnikiem, który również mógł wpłynąć na wyniki badania, co sami autorzy podkreślają, mógł być fakt, że uczestnicy sami wypełniani kwestionariusze i była to jedyna forma kontroli ich postępów. Jednak polegali oni na rzetelnych narzędziach a wyniki odnosili do całej populacji Szwedzkiej.>

Wnioski dla praktyki: <Terapia par jak pokazuje przedstawione badanie, w większości przypadków jest skuteczna i przynosi korzyści dla pary jak i osobnych jednostek. Pozwala na lepsze zrozumienie partnera jak i siebie. Ważne jest, aby zadbać o odpowiedni czas i nie zwlekać do kryzysowego momentu. Jak sami autorzy wspominają często pomaga zapobiegać późniejszym problemom i rozwojowi kryzysów małżeńskich. Podczas analizy artykułu nasuwa się pytanie, dlaczego taka forma pomocy nie jest refundowana w naszym kraju? Z pewnością można stwierdzić, że darmowa lub chociaż dostępna finansowo dla przeciętnego obywatela, forma takiej pomocy jest potrzebna. Wraz z rozwojem psychologii oraz samoświadomości ludzie coraz częściej szukają pomocy, jednak nie brakuje osób których na to po prostu nie stać. Powyższe badanie w przykładny sposób pokazuje, jak wartościowym i rozwojowym przedsięwzięciem może być terapia par.

Wobec pytania o finansowanie psychoterapii w Polsce warto wskazać, że zaskakujący wynik uzyskali w swoim badaniu społecznym Sadura i Sierakowski w zeszłym roku – okazało się, że około 80% Polek i Polaków uznaje, że terapia powinna być refundowana przez państwo i jest częścią prawa do opieki zdrowotnej. Co jeszcze ciekawsze, nie było tu istotnych różnic między zwolennikami różnych partii, w tym rządzącej i opozycji.>

Opracowanie: <Studentki i Studenci SWPS>

Terapia par neuroróżnorodnych – podejście skoncentrowane na rozwiązaniach

Artykuł oryginalny: < McDowell, C. N., Bryant, M. E., & Parker, M. L. (2022). Decoding Neurodiverse Couples Therapy: A Solution-Focused Approach. Sexuality and Disability, 1-19. >

Ranga czasopisma: < Impact factor: 1.899 >

OPIS BADANIA < Badanie miało na celu sprawdzenie czy nastąpi zmiana w częstotliwości rozmowy o problemie (problem talk) oraz rozmowy o rozwiązaniach (solution talk) wraz z trwaniem terapii pary neuroróżnorodnej. Zbadano również czy istnieje związek między częstotliwością rozmowy o problemie i rozwiązaniach oraz częstotliwością występowania negatywnego lub pozytywnego wzmocnienia społecznego. >

Model badania i metoda: < Badanie oparte jest o analizę przypadku z wykorzystaniem analizy konwersacyjnej (Conversation Analysis, CA) oraz obserwacyjne kodowanie behawioralne (Observational Behavioral Coding, OBC).

Analiza konwersacyjna jest jakościową metodą . Bada głównie organizację rozmowy np. pragmatykę, zmiany w zabieraniu głosu, występowanie ciszy między rozmówcami czy wchodzenie sobie w zdanie. CA ma na celu zilustrowanie organizacji dialogu poprzez zmierzenie jego elementów wykraczających poza samą dosłowną treść. Metoda ta w badaniach klinicznych pozwala na bardziej dogłębną ocenę zmiany terapeutycznej wraz z tokiem terapii. W tym badaniu wykorzystano ją, by zbadać elementy procesu terapeutycznego w trakcie trzech sesji (pierwszej, czwartej i ósmej) Krótkoterminowej Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach neuroróżnorodnej pary w odniesieniu do rozmów o problemie i rozwiązaniu. Sesje te zostały nagrane, a następnie dokonano ich transkrypcji zgodnie z technikami i notacją CA.

Obserwacyjne kodowanie behawioralne jest również metodą analizy jakościowej. Skupia się ono na dostrzeganiu drobnych zmian w mowie ciała i interakcjach między jednostkami albo ich otoczeniem. Do analizy sesji terapeutycznych wykorzystuje się różne kody dostosowane do celów badawczych. Filmy z sesji terapeutycznych zostały zakodowane w programie ObserverXL pod kątem elementów behawioralnych korzystając z 5 różnych systemów kodowania małżeńskiego. Kody te zostały wybrane na podstawie nacisku na interakcje w parach i dotyk fizyczny. Według tych kodów za pozytywne wzmocnienie społeczne uznano np. trzymanie ręki partnera czy odwrócenie głowy lub ciała w jego stronę, a za negatywne np. odsuwanie się od partnera czy patrzenie się w sufit, kiedy on mówi. >

Osoby badane: < Opisano parę monogamistycznych, heteroseksualnych, cispłciowych osób będących siedem lat po ślubie. Małżonka jest osobą neurotypową w wieku koło 25 lat. Małżonek dobiega do 30 roku życia. Uzyskał diagnozę ASD około dwa lata przed rozpoczęciem terapii pary. Posiada deficyty głównie związane z komunikacją, sztywnymi wzorcami zachowania oraz problemy z relacjami interpersonalnymi. Nie posiada deficytów poznawczych. Żadne z małżonków nie uczestniczyło wcześniej w terapii. Para zdecydowała się na terapię z powodu problemów związanych z komunikacją. Para ta uczestniczy w Krótkoterminowej Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (Solution Focused Brief Therapy, SFBT). >

Najważniejsze wyniki:< Oboje partnerzy wykorzystywali cztery strategie konwersacyjne ujawniające się przy rozmowie skoncentrowanej na problemach lub rozwiązaniach. Pierwszą z nich była zmiana intensywności – włączenie się do rozmowy, aby podkreślić lub zidentyfikować bieżący temat. Oboje partnerów korzystało podobnie często z tej strategii. Drugą była zmiana tematu – próba zmiany tematu dyskusji po to, by pomniejszyć wagę aktualnie omawianego problemu w związku. Ze strategii tej korzystała głównie partnerka. Trzecią była zmiana koncentracji – próba zahamowania trudnych lub negatywnych rozmów podczas sesji terapeutycznej poprzez próbę odsunięcia koncentracji rozmowy ze swojej osoby. Strategia ta częściej była inicjowana przez partnerkę (w 66,7% przypadków). Ostatnią strategią była zmiana kierunku rozmowy – z rozmowy o problemie na rozmowę i na rozwiązaniach lub odwrotnie. Z niej również korzystała głowie partnerka (72,4% przypadków). Najczęściej (61,1% przypadków) partner inicjował rozmowę o problemie. Często również, mimo propozycji omawiania rozwiązań, wracał on do mówienia o problemach.

Badano też częstotliwość korzystania z pozytywnego lub negatywnego wzmocnienia społecznego. We wszystkich badanych sesjach występowało dużo więcej przypadków stosowania pozytywnego wzmocnienia ze strony partnerki niż partnera. W pierwszej sesji był to stosunek największy, w czwartej mniejszy, a w ósmej najmniejszy. Negatywne wzmocnienie również występowało zwykle częściej ze strony partnerki. Zaobserwowano brak wzajemności między obojgiem partnerów, zarówno w odniesieniu do pozytywnego wzmocnienia społecznego, jak i negatywnego.>

Wnioski autorów: < Przeprowadzona analiza konwersacyjna sugeruje, że rozmowa skoncentrowana na problemie jest bardziej widoczna u neuroatypowego partnera niż jego partnerki. Może to wynikać z problemu typowego dla neuroróżnorodnych par – niedopasowania potrzeb i oczekiwań. Może również wiązać to się z tym, że kobiety i mężczyźni mają często różne definicje tego, jak wygląda “satysfakcja” w związku. Skupienie się na rozmowie o problemach przez partnera jest spójne z jego diagnozą ASD – ma on problemy z elastycznością i trudności w dostosowaniu się do potrzeb romantycznego partnera, co zgodnie z badaniami, jest typowe dla osób na spektrum autyzmu. Badanie to wykazało jednak, że mimo to w trakcie sesji częstotliwość “rozmowy o problemach” zmniejszyła się, a “rozmowy o rozwiązaniach” wzrosła u obojga partnerów.

Autorzy podkreślają, że wnioski z analizy tego przypadku nie korespondują z wynikami badań na parach neurotypowych, które pokazują, że pary w trudnej sytuacji częściej korzystają z negatywnych wzmocnień społecznych niż pozytywnych – w przypadku tej pary było odwrotnie. W tym badaniu stwierdzono, że wzajemność mowy ciała i wzmocnień społecznych nie była częstym zjawiskiem dla tej neuroróżnorodnej pary. Odkrycie to jest szczególnie interesujące, ponieważ nawet w sytuacjach, w których wystąpiło negatywne wzmocnienie społeczne, nadal brakowało wzajemności, co jest sprzeczne z wcześniejszymi wnioskami badań przeprowadzonych na parach neurotypowych.

Dodatkowy unikalny wynik tego badania odnosi się do pozornie niepowiązanego ze sobą charakteru wyników CA i OBC. U partnerki nastąpił wzrost częstotliwości rozmowy o rozwiązaniach i spadek negatywnego wzmocnienia społecznego, podczas gdy u partnera z ASD nastąpił wzrost częstotliwości rozmowy o rozwiązaniach i wzrost negatywnego wzmocnienia społecznego. Odzwierciedla to różne podstawowe cele sesji terapeutycznych. Neurotypowy partner starał się nauczyć, jak lepiej wyrażać swoje emocje i nie zamykać się fizycznie podczas konfliktu, podczas gdy partner z ASD starał się nauczyć, jak wyrażać swoje emocje zarówno werbalnie, jak i fizycznie. Chociaż negatywne wzmocnienie społeczne nie jest powszechnie zalecane, wzrost ten pokazuje, że pod koniec sesji partner zaczął fizycznie wyrażać swoje emocje, nawet jeśli nie były one idealne. Wynik ten podkreśla istniejącą ideę, że połączenie tych dwóch metod analizy może wzbogacić wyniki badań jakościowych. >

ANALIZA WŁASNA BADANIA

< Artykuł ten został opublikowany w czasopiśmie, którego impact factor wynosi 1,899 czyli o umiarkowanej rzetelności. Uważam, że warto docenić badaczy za rozbudowaną część artykułu, w której piszą o limitach badania, co pokazuje krytyczne spojrzeć na tą pracę, a także zwracają uwagę, co warto by poruszyć w przyszłych badaniach w tej tematyce. Kolejnym pozytywem jest też to, że autorzy mieli świadomość, iż korzystając z metod jakościowych ciężko jest być w pełni obiektywnym, więc aby jak najbardziej ograniczyć subiektywizm kodowanie w OBC zostało sprawdzone przez drugiego członka zespołu. Dużą zaletą tego artykułu jest również to, że jego autorzy odwołują się w nim do wielu świeżych badań naukowych, co pokazuje, że stosują oni podejście evidence-based.

Biorąc pod uwagę, że badanie zostało przeprowadzone tylko na jednej parze, powinno się patrzeć na wnioski z niego wyciągnięte z pewną dozą ostrożności. Zwracają na to uwagę również autorzy badania podkreślając, że wykorzystanie bardziej zróżnicowanych par mogłoby wzbogacić wyniki przyszłych badań. Kolejną przesłanką, żeby patrzeć krytycznie na wyniki tego badania jest to, że wnioski z niego płynące w zakresie korzystania przez partnerów z negatywnych i pozytywnych wzmocnień społecznych nie pokrywają się z wnioskami badań wcześniej przeprowadzanych na parach neurotypowych. Może to wynikać z neuroróżnorodności pary, ale nie możemy być pewni, że nie wpływa na to jakaś inna zmienna nie wzięta pod uwagę, póki nie przebadamy w ten sposób większej próby par neuroróżnorodnych.>

Wnioski dla praktyki: < Badanie to pokazuje, że połączenie CA i OBC może wzbogacić analizę jakościową w badaniach, więc warto byłoby edukować terapeutów w zakresie użycia tych metod, aby mogli oni mieć dokładniejszy wgląd w zachowania prezentowane przez pary uczestniczące w terapii. Można byłoby również wykorzystać metody CA i OBC (tu przy użyciu innych kodów niż w odniesieniu do pary) do analizy relacji między terapeutą, a parą uczestniczącą w terapii. Mogłoby umożliwić to terapeucie lepsze zrozumienie podejścia poszczególnych par do swojej osoby lub samej terapii oraz zachęcić do refleksji nad sposobem w jaki prowadzi terapie.

Wyniki tego badania wskazują również na zbliżanie się obojga partnerów do osiągnięcia postawionych sobie w terapii celów, co dowodzi, że Krótkoterminowa Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach może być skuteczna w odniesieniu do par neuroróżnorodnych. Może to poprzez udowodnienie jej skuteczności zostać użyte jako przesłanka wspomagająca zachęcenie większej ilości par do skorzystania z niej.

Istnienie tego badania może również zachęcić badaczy do przeprowadzania większej ilości badań na parach neuroróżnorodnych, ponieważ już w tym badaniu można zauważyć odstępstwa między nimi, a parami neurotypowymi – na których zwykle prowadzone są badania. Przeprowadzenie większej ilości takich badań może prowadzić do poprawienia jakości terapii oraz lepszego zrozumienia par neuroróżnorodnych. Więcej wniosków dla praktyki będzie można wyciągnąć jednak po przeprowadzeniu badań na większej ilości par. >

Opracowanie: < Aleksandra Kucicka, Uniwersytet SWPS>

Skuteczność terapii par w długoterminowej obserwacji

Artykuł oryginalny: <Lundblad, A. M., & Hansson, K. (2006). Couples therapy: effectiveness of treatment and long-term follow-up. Journal of family therapy, 28(2), 136-152.>

Ranga czasopisma: <Impact factor 1.066 (2014)>

OPIS BADANIA: <Badanie dotyczy różnic między okresem przed leczeniem i po leczeniu w dwuletniej obserwacji. Wyniki terapii są przedstawione w postaci satysfakcji małżeńskiej, klimatu rodzinnego, objawów, poczucia koherencji i wyrażanych emocji. Ponadto, badanie sprawdza, jak teorie i metody opracowane gdzie indziej mogą być zaadaptowane do kultury szwedzkiej.>

Model badania i metoda: <Badanie ma formę wieloośrodkowego nierandomizowanego badania klinicznego w jednej grupie. Pary wypełniały formularze samooceny oceniające nasilenie problemów relacyjnych i indywidualnych, a także indywidualne zasoby przed i po terapii oraz dwa lata po uczestniczeniu w terapii par.>

Osoby badane: <W sumie 317 par zgodziło się na udział w badaniu. Kryteria włączenia były następujące: odpowiednia znajomość języka szwedzkiego i zgoda na udział w co najmniej trzech wspólnych sesjach doradczych jako para. Około 30% wszystkich osób uczęszczających do poradni biorących udział w projekcie spełniało kryteria badania, a nieco ponad połowa z nich zgodziła się wziąć udział w badaniu. Każdy uczestnik wypełniał formularze samooceny indywidualnie (zazwyczaj podczas pierwszej wizyty). Po dwóch latach od uczestnictwa w poradnictwie rodzinnym 131 par (82,9% osób, które zakończyły leczenie lub 41,3% pierwotnej kohorty) wzięło udział w długoterminowej obserwacji. Spośród uczestniczących par 60 procent było młodszych niż 40 lat, 25 procent było w wieku od 40 do 49 lat, a 15 procent było starszych niż 49. Osiemdziesiąt pięć procent miało dzieci w wieku poniżej 18 lat. Sklasyfikowano pary według ich statusu zawodowego, a grupa badawcza okazała się porównywalna do szwedzkich norm statystycznych dla dorosłych (w wieku od 18 do 64 lat) w tym wymiarze.>

Najważniejsze wyniki: <Łącznie po leczeniu oceniono 158 par. Spośród nich 131 par poddano obserwacji po dwóch latach od uczęszczania na poradnictwo. W sumie trzydzieści sześć (27,5%) par było w separacji podczas dwuletniej obserwacji. Średnia liczba sesji doradczych wynosiła 8,8, a 50 procent par uczestniczyło w mniej niż dziewięciu (od trzech do ośmiu) sesjach. Zakres sesji wahał się od trzech do dwudziestu pięciu. Najczęstszą liczbą sesji było pięć.

Pod koniec leczenia sprawdzono różnice pomiędzy tymi parami, które wzięły udział w ocenie po leczeniu, a tymi, które tego nie zrobiły. Nie było różnic w wartościach początkowych w żadnej z samoocen między ewentualnymi uczestnikami badania a osobami, które z niego zrezygnowały. Jednakże osoby, które ukończyły badanie, uczestniczyły w znacznie większej liczbie sesji terapeutycznych niż osoby, które przerwały badanie.>

Wnioski autorów: <Badanie to jest najbardziej kompleksową oceną terapii par w agencjach doradztwa rodzinnego w Szwecji. Zostało ono przeprowadzone w ramach publicznej służby zdrowia i ma na celu zbadanie możliwości zastosowania teorii i metod opracowanych w Stanach Zjednoczonych w społeczeństwie szwedzkim, a nie tylko w USA, w praktyce prywatnej.

Terapia par przyczyniła się znacząco do poprawy relacji, indywidualnego zdrowia psychicznego i zwiększenia zdolności radzenia sobie zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Obie płcie uzyskały normalne wartości na 50 do 75 procent we wszystkich zmiennych po leczeniu i na dwuletniej obserwacji. Wielkość poprawy, jak pokazano przez rozmiary efektów zmian, była umiarkowana do dużej na wszystkich zmiennych, z wyjątkiem zmiennej poczucie spójności, gdzie poprawa była mniejsza.>

ANALIZA WŁASNA BADANIA

<Zarówno DAS, jak i SCL-90 (użyte w badaniu) to dobrze znane miary o dobrych właściwościach psychometrycznych. Jednak do oceny wszystkich zmiennych wynikowych użyto środków samoopisowych, które mogły wpłynąć na wyniki. Ograniczenia badania obejmują, że było to badanie z jedną grupą, w którym nie zastosowano grupy kontrolnej z listą oczekujących lub losowego doboru w celu określenia leczenia. Wyniki badania powinny być interpretowane z ostrożnością, ponieważ badania z pojedynczą grupą mogą zawyżać wyniki. Zastosowano w nim również kombinację metod, ponieważ terapeuci mogli swobodnie spotykać się z parami w zależności od ich specyficznych problemów.>

Wnioski dla praktyki: <Wyniki badania pokazują z jak różnorodnymi problemami spotykają się pary przystępujące do poradnictwa rodzinnego. Należałoby się zastanowić jak szybciej można pomóc rodzinom czy parom, zanim problemy zaczną się nasilać lub co gorsza, doprowadzi to do rozpadu całej rodziny. Trwałe problemy rodzinne mogą również prowadzić do pogorszenia stanu psychicznego jednostek. Ponadto poradnictwo rodzinne w kontekście zdrowia publicznego powinno rozważyć większe zainteresowanie działaniami prewencyjnymi, aby pomocy szwedzkim parom.>

Opracowanie: <Aleksandra Cedro, Uniwersytet SWPS>

Skuteczność rodzinnej terapii systemowej wobec osób z zaburzeniami – II opracowanie

Artykuł oryginalny: <Pinquart, M., Oslejsek, B., Teubert, D. (2016). Efficacy of systemic therapy on adults with mental disorders: A meta-analisis. Psychotherapy Research, 26(2),241-257. https://doi.org/10.1080/10503307.2014.935830 

Ranga czasopisma: <MNiSW 100; 2,984 Impact Factor (IPF)>

OPIS BADANIA

<Badanie dotyczyło skuteczności działania terapii systemowej w leczeniu inwidualnych zaburzeń psychicznych w osób wieku dorosłym.>

Model badawczy: <Badacze w metaanalizie zestawili ze sobą wyniki 37 randomizowanych badań kontrolnych (RTC), które dotyczyły terapii rodzinnej w podejściu systemowym z rodzinami z osobą dorosłą z zaburzeniami psychicznymi. Aby móc dokonać porównania z innymi metaanalizami skuteczności psychoterapii, badacze ograniczyli się jedynie do osób dorosłych. W szczególności zwrócono uwagę do aspektu zmiany objawów zaburzeń psychicznych. Ograniczono się również do randomizowanych badań kontrolnych ponieważ są one najbardziej rygorystyczną metodą testowania efektów interwencji. Badania dobrano poprzez systematyczne przeszukiwanie elektronicznych baz danych z obszaru psychologii i medycyny.

Hipotezy:

1. Pacjenci leczeni za pomocą terapii w ujęciu systemowym doświadczą większej poprawy objawów niż pacjenci leczeni za pomocą innych metod terapii i pacjenci, którzy nie otrzymywali żadnego leczenia.
2. Pacjenci leczeni za pomocą terapii systemowej rzadziej będą rezygnować z udziału w badaniu niż pacjenci leczenie za pomocą innym podejść lub w grupie kontrolnej (nieotrzymujący żadnego leczenia)
3. Siła powyższych efektów będzie zależna od charakterystyki i specyfiki poszczególnych badań uwzględnionych w metaanalizie.>

Osoby badane: <Badania do metaanalizy zostały wybrane po dokładnym przeszukaniu baz danych uwzględniających renomowane czasopisma naukowe z zakresy psychologii i medycyny.

Aby zostać uwzględnione w metaanalizie badania musiały spełnić następujące kryteria:

– średni wiek badanych uczestników musiał być wyższy niż 18 lat

– uczestnicy badania musieli posiadać diagnozę zaburzenia psychicznego zgodną z klasyfikacją chorób ICD lub klasyfikacją zaburzeń psychicznych DSM; lub osiągnąć wynik poniżej punktu odcięcia podczas przesiewowych testów diagnozujących zaburzenia psychiczne

– autorzy badania musieli bezpośrednio charakteryzować swoje interwencje jako systemowe lub nawiązanie do podstawowych technik stosowanych w podejściu systemowym, w trakcie pracy psychoterapeutycznej z badanymi bezwzględnie uwzględnianym aspektem terapii musiały być relacje rodzinne i wzorce interakcji co skutkowało stosowaniem takich metod jak genogram, pytania cyrkularne i praca nad granicami rodzin

– badanie musiało posiadać strukturę randomizowanego kontrolnego badania klinicznego, w której porównywano efekty stosowania terapii systemowej z innymi interwencjami lub ich brakiem

– badanie musiało dostarczać informacji dotyczących konkretnych zmian symptomów, tak aby możliwe było obliczenie siły efektu

– badanie musiało być opublikowane nie później niż do maja 2014 roku

Charakterystyka próby: Łącznie 1595 pacjentów zostało przydzielonych do terapii systemowej, 931 pacjentów do innych metod leczenia, a 619 pacjentów do grupy kontrolnej w której nie stosowano żadnej metody leczenia. Średni wiek osób badanych wynosił 32,79 lat. 56,7 % uczestników stanowiły kobiety. W metaanalizie uwzględniono 5 badań dotyczących zaburzeń lękowych, 7 dotyczących zaburzeń odżywiania, 13 dotyczących zaburzeń nastroju, 2 dotyczące zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, 7 dotyczących schizofrenii, 8 dotyczących uzależnień i nadużywania substancji, 1 dotyczące zaburzeń somatomorficznych i 1 dotyczące różnych zaburzeń.> 

Najważniejsze wyniki: <Rodzinna terapia systemowa miała silniejszą skuteczność zarówno w perspektywie krótko jak i długoterminowej niż grupy kontrolne bez leczenia alternatywnego i silniejsze efekty krótkoterminowe niż alternatywne aktywne metody leczenia . Osoby w terapii systemowej połączonej ze stosowaniem leków wykazywały silniejszą poprawę w teście post i obserwacji niż osoby stosujące tylko farmakoterapię. Pozytywną krótkoterminową skuteczność terapii systemowej wykazano w przypadku zaburzeń odżywiania, nastroju, obsesyjno-kompulsyjnych, schizofrenii i zaburzeń somatomorficznych,

Terapia systemowa miała niższe wskaźniki rezygnacji niż terapie alternatywne. W badaniach przeprowadzanych z grupą kontrolną, która nie brała alternatywnego aktywnego leczenia, średni ważony odsetek rezygnacji był na poziomie 17 %. W grupie kontrolnej w stanie ogólnoustrojowym wynosił natomiast 19%. Wskaźniki nie różniły się tutaj istotnie jak wykazała metaanaliza. Wskaźniki rezygnacji nie różniły się w terapii systemowej z lekami 11 % w zestawieniu z użyciem samej farmakoterapii 14%. Jednakże średnie wskaźniki leczenia były niższe w terapii systemowej 15% niż w alternatywnej terapii aktywnej 23%.>  

Wnioski autorów: <Omawiana metaanaliza znalazła dowody na skuteczność rodzinnej terapii systemowej w przypadku pięciu zaburzeń psychicznych, jednakże liczba dostępnych randomizowanych badań kontrolnych obecnie nadal jest ograniczona. Dlatego w dalszym ciągu są potrzebne badania nad systemową terapią zaburzeń lękowych oraz zaburzeń związanych z używaniem substancji. Terapia systemowa, co wykazała metaanaliza może nie być najskuteczniejszą formą terapii w przypadku leczenia depresji oraz zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych.

Ten rodzaj podejścia jest dobrze akceptowana przez większość uczestników, co przełożyło się na zaobserwowanie niższych wskaźników rezygnacji w porównaniu z alternatywnymi metodami leczenia.

Metaanaliza przeprowadzona przez badaczy wykazała podobną lub nieco wyższą średnią skuteczność terapii systemowej niż terapii alternatywnych, jednakże analiza mocy testu pokazuje, że są potrzebne dodatkowe informacje do porównania terapii systemowej i indywidualnych terapii alternatywnych dla wybranych zaburzeń.>

ANALIZA WŁASNA

<Badanie dotyczy dużej grupy osób z bardzo różnymi zaburzeniami psychicznymi. Osoby te mogą różnić się od siebie pod wieloma względami takimi jak na przykład środowisko, poziom otrzymywanego wsparcia od osób zewnątrz (rodziny, przyjaciół) czy cechy indywidualne i osobiste doświadczenia, które mogą wpływać na wyniki badań. Oprócz tego metaanaliza skupia się tylko na zmianie głównych objawów psychologicznych, nie ma w niej informacji o innych zmiennych jak na przykład wpływ terapii na relacje interpersonalne czy funkcjonowanie w środowisku pracy. Jeśli chodzi o ilość badań użytych w metaanalizie wydaje się ona duża, lecz patrząc na poszczególne kategorie badań, liczba ta znacząco się kurczy. W metaanalizie użyto tylko po jednym badaniu z zaburzeń pod postacią somatyczną oraz zaburzeń mieszanych oraz dwa z zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego. W porównaniu z ilością badań z zakresu zaburzeń nastroju jest to niewielka ilość, co znacząco może przekładać się na liczbę zdobytych informacji.

Kolejną rzeczą na którą warto zwrócić uwagę jest fakt, że sami badacze w swoim badaniu dostrzegają ograniczenia omawianej metaanalizy. Głównym minusem według nich jest mała ilość badań randomizowanych dotyczących terapii systemowej na poszczególne zaburzenia psychiczne. Dlatego należy podejść do niektórych wyników z pewną ostrożnością oraz w razie kolejnych dostępnych badań postarać się zaktualizować swoją dotychczasową wiedzę.

Sposób przeprowadzenia metaanalizy jest bardzo dokładny. Odrzucono bardzo wiele artykułów pozostawiając tylko te, które spełniały konkretne wymagania badaczy. W badaniu mamy dołączony schemat w jaki sposób wyglądało zbieranie danych, co jeszcze bardziej pomaga zrozumieć włożony wysiłek w tę pracę badawczą. Dodatkowym atutem zbierania potrzebnego materiału na rzecz metaanalizy było zbieranie informacji nie tylko z baz elektronicznych z zakresu psychologii, ale również z medycyny, dzięki czemu badacze mogli podejść do swojej pracy z jeszcze szerszej perspektywy.

Hipotezy są skonstruowane w sposób prosty oraz klarowny. Co może być korzystne dla osób, które nie są zaznajomione z tematyką psychologii lub dopiero ją poznają.> 

Wnioski dla praktyki: <Niniejsza metaanaliza dostarcza istotnej wiedzy w obszarze skuteczności działania terapii systemowej u osób dorosłych. Pokazuje ona, że praktyki z podejścia systemowego są korzystne oraz wykorzystywane w terapii przez terapeutów nie tylko z tego nurtu. Młodzi pacjenci odnoszą w tym rodzaju terapii większe sukcesy niż osoby starsze, dlatego warto zastanowić się nad tym przy wyborze podejścia u pacjenta.

Kolejnym ważnym aspektem podczas stosowania tego rodzaju terapii powinna być świadomość, że skuteczność terapii systemowej zmniejsza się wraz z wydłużającymi się okresami obserwacji. Dlatego bardzo istotną kwestią podczas planowania przebiegu leczenia są sesje przypominające, które będą pomocne w stabilizacji skuteczności długoterminowej w tym podejściu.

Uwagę należy również zwrócić na fakt, że wielu terapeutów rodzinnych stosuje w swojej pracy niektóre praktyki systemowe, nawet jeśli oni sami nie określają się jako terapeuci systemowi. Jest to cenna informacja, ponieważ osoby, które nie czują przynależności do tego nurtu stosując systemowe praktyki, pokazują że podejście to ma w sobie potrzebne elementy w pracy terapeutycznej. Terapeuci, którzy w swojej pracy lubią wykraczać poza swoje poznane podejście, mogą skorzystać z wiedzy i praktyk podejścia systemowego, co może przełożyć się pozytywnie na ich skuteczność oraz dodatkowo jeszcze bardziej poszerzyć wiedzę terapeutów.

Terapie systemową warto też rozważyć w przypadku pacjentów z mniejszą motywacją do terapii, ponieważ jak pokazały badania wskaźnik rezygnacji przy tym podejściu jest niższy niż w innych terapiach alternatywnych. W późniejszym czasie terapeuta może również wprowadzić elementy lub całkowicie zmienić podejście>

Opracowanie: < Aleksy Sobczyk, Uniwersytet SWPS>

Skuteczność rodzinnej terapii systemowej wobec osób z zaburzeniami: metaanaliza

Artykuł oryginalny: <Pinquart, M., Oslejsek, B., Teubert, D. (2016). Efficacy of systemic therapy on adults with mental disorders: A meta-analisis. Psychotherapy Research, 26(2),241-257. https://doi.org/10.1080/10503307.2014.935830 

Ranga czasopisma: <MNiSW 100; 2,984 Impact Factor (IPF)>

Wstęp teoretyczny: <Terapia systemowa, to forma psychoterapii rodzinnej, która obejmuje objawy psychologiczne w kontekście różnych systemów społecznych, w których żyją ludzie. Celem jest umocnienie mocnych stron relacji społecznych i zmiany warunków systemów rodzinnych, które mogłyby wpływać na rozwój i utrzymanie objawów pacjenta. Ten rodzaj psychoterapii skupia się na zasobach i możliwych rozwiązaniach. Dodatkowo terapia systemowa może być prowadzona indywidualnie lub z rodzinami, parami, czy też jako wielorodzinna terapia grupowa.>

OPIS BADANIA

<Celem badania było sprawdzenie skuteczności rodzinnej terapii systemowej prowadzonej u osób dorosłych z zaburzeniami psychicznymi poprzez przeprowadzenie metaanalizy obejmującej 37 niezależnych badań.>

Główne hipotezy badaczy: <Autorzy przedstawili trzy hipotezy badawcze:
H1 – Pacjenci leczeni terapią systemową wykażą większą poprawę objawów, niż pacjenci otrzymujący alternatywne metody leczenia i osoby w grupie kontrolnej.

H2 – Wskaźniki rezygnacji będą niższe, gdy uczestnicy otrzymywali terapię systemową, niż osoby w grupie leczenia alternatywnego i osoby w grupie kontrolnej 

H3 – Rozmiar efektu będzie moderowany przez charakterystykę badania.> 

Model badania i metoda: <Przeprowadzony został przegląd systematyczny literatury, wraz z analizą statystyczną uzyskanych wcześniej wyników. Badacze szukali badań za pomocą kompleksowych wyszukiwań w uznanych psychologicznych oraz medycznych elektronicznych bazach danych. Wyznaczono ostateczną próbę składającą się z 45 artykułów o łącznej liczbie 37 niezależnych badań. Wszystkie badania wchodzące w skład metaanalizy to randomizowane kontrolowane badania, gdzie osoby uczestniczące w badaniu zostają losowo przydzielane do grupy eksperymentalnej i grupy kontrolnej. Dodatkowym kryterium był rok publikacji (po 2014) oraz określone standardy interwencji o charakterze systemowym.

Wielkość efektu została obliczona na dwa sposoby. Wykorzystana została informacja o wielkości spadku objawów zaburzenia w terapii systemowej w porównaniu do leczenia alternatywnego i warunków kontrolnych oraz spełnienie kryteriów diagnostycznych zaburzenia psychicznego po zakończeniu terapii systemowej w porównaniu  z alternatywnym leczeniem i grupą kontrolną. Obliczone zostały osobne rozmiary efektów dla leczenia końcowego i ostatniej obserwacji> 

Osoby badane: <We wszystkich analizowanych badaniach brały udział osoby dorosłe ≥ 18 roku życia ze zdiagnozowanym zaburzeniem psychicznym (zgodnie z ICD / DSM lub uzyskali wyniki powyżej granicy badań przesiewowych w kierunku zaburzeń psychicznych). 

1595 pacjentów o średnim wieku 32,79 lat zostało objętych terapią systemową, która trwała średnio 12,2 sesji. Natomiast 931 osób uzyskało aktywne alternatywne leczenie, a 619 pacjentów znalazło się w grupie kontrolnej.> 

Najważniejsze wyniki: < 

• Uczestnicy rodzinnej terapii systemowej wykazywali istotnie silniejszą poprawę objawów indywidualnych zarówno krótkoterminową, jak i długoterminową (podczas obserwacji) w porównaniu z grupami kontrolnymi i bez leczenia alternatywnego. Wartość d-Cohena wskazuje na umiarkowaną wielkość efektu. 
• Osoby badane, które otrzymywały farmakoterapię wraz z rodzinną terapią systemową wykazywały silniejszą poprawę krótkoterminową i długoterminową (w trakcie obserwacji), niż osoby otrzymujące tylko farmakoterapię. Wartość d-Cohena wskazuje kolejno na umiarkowaną  i dużą wielkość efektu.
• Brak istotnych różnic między uczestnikami terapii systemowej i osobami w grupie alternatywnych metod leczenia w czasie obserwacji. Wartość d-Cohena wskazuje na niską wielkość efektu. 
• Analizy specyficzne dla niektórych zaburzeń wykazały pozytywną krótkoterminową skuteczność terapii systemowej. Umiarkowana siła efektu dla: zaburzeń OCD oraz schizofrenii. Duża siła efektu dla: zaburzeń odżywiania.
• Wskaźniki przerwania leczenia były znacznie niższe w rodzinnej terapii systemowej (15%) niż w alternatywnej terapii (23%).>  

Wnioski autorów: <Terapia rodzinna systemowa jest efektywna we wspieraniu leczenia zaburzeń odżywiania, nastroju, OCD i schizofrenii. Może także wpływać pozytywnie na zaburzenia psychosomatyczne. Istnieją ważne przesłanki na skuteczność psychoterapii w porównaniu z brakiem leczenia, dodatkowo porównania terapii systemowej z alternatywnymi terapiami działającymi w dobrej wierze (Bona fide) potwierdzają wniosek podobnej skuteczności.

Autorzy porównując wskaźniki rezygnacji z alternatywnymi terapiami doszli do wniosku, że terapia rodzinna systemowa jest dobrze akceptowalna. Pomimo wykazania w metaanalizie podobną lub nieco wyższą średnią skuteczności terapii systemowej niż alternatywnych terapii, analiza mocy testu wykazała potrzebę większej ilości danych do porównań terapii dla poszczególnych zaburzeń. Przeprowadzona metaanaliza wskazuje również na potrzebę poprawy jakości przeprowadzanych badań. Autorzy wskazali na wiele ograniczeń metaanalizy m.in. niska liczba dostępnych badań dotyczących terapii systemowej, niska moc testów oraz niewielka wielkość efektu poszczególnych analiz. Liczba badań randomizowanych kontrolowanych była ograniczona i nie wszystkie badania były oparte na “czystej” terapii systemowej. Ponadto analizy skupiały się wyłącznie na zmianie głównych objawów psychologicznych. Autorzy również wykazali ważną uwagę na temat kontrastu w zachowaniach terapeutycznych praktyków, które mogą być inne się od zachowań terapeutów w badaniach randomizowanych kontrolowanych (RCT), gdzie rozmiary efektów mogą się różnić.>

ANALIZA WŁASNA

<Artykuł został opublikowany w renomowanym czasopiśmie naukowym, o czym świadczy IPF i pozycja w rankingu czasopism MNiSW. Metaanaliza została dogłębnie opisana i przeprowadzona rzetelnie. Informacje o źródłach również nie budzą zastrzeżeń. Wykorzystanie randomizowanych kontrolowanych badań (RCT) można uznać za jedną z najbardziej rygorystycznych z naukowego punktu widzenia metod testowania poszczególnych efektów różnych interwencji. Wnioski dostarczone przez badaczy są dużym atutem badania. Wskazują limitacje badania i autorzy zdają się być krytyczni wobec przeprowadzonych analiz. 

Pojawiły się jednak pewne ograniczenia. Biorąc pod uwagę fakt, że analizowane badania pochodziły z krajów wysokouprzemysłowionych i anglojęzycznych nie możemy uogólnić wyników na populację światową. Konieczne jest przeprowadzenie badań w różnych środowiskach kulturowych. Dodatkowo nie wszystkie osoby badane zostały zdiagnozowane z zaburzeniem psychicznym na podstawie ICD lub DSM,  część z osób badanych została wybrana przez badania przesiewowe, co może stanowić pewną barierę interpretacyjną. Co więcej, ze względu na różne cechy zaburzeń i uczestników, wyników nie można uogólnić i będą wymagały dalszych badań.  Zabrakło również ukazania szczegółowych ilości osób z danym zaburzeniem psychicznym. Ponadto wyniki dotyczące skuteczności były nieistotne, gdy porównano interwencje systemowe z interwencjami nie systemowymi. Wiele interwencji o charakterze systemowym nie zostało opisanych, mogą one jednak mieć znacząco różne poziomy skuteczności. Nie wszystkie badania przeprowadzone zostały na podstawie “czystej” terapii systemowej. 

Przedstawiona metaanaliza potwierdza w pewnym stopniu większe korzyści stosowania terapii systemowej u osób dorosłych z zaburzeniami psychicznymi, niż w grupach kontrolnych. Natomiast jest to pierwsza metaanaliza sprawdzająca skuteczność terapii systemowej i potrzeba więcej dowodów na skuteczność wskazanej terapii.> 

Wnioski dla praktyki: <Była to pierwsza metaanaliza przeprowadzona w celu zbadania skuteczności terapii systemowej u osób dorosłych z zaburzeniami psychicznymi. Wnioski z metaanalizy należy traktować z ostrożnością, ponieważ istnieje wiele ograniczeń, a wyniki są niewielkie. Analiza nie może być uogólniona i wymaga dalszych badań, ponieważ uwzględniono tylko część zaburzeń psychicznych. Ponadto nie uwzględniono innych zmiennych m.in. relacji społecznych, które mogłyby wnieść znaczące różnice między interwencjami. 

Wraz ze wzrostem dowodów empirycznych, interwencje systemowe mogą być szeroko wdrażane w praktyce psychoterapeutycznej, ponieważ ich skuteczność jest podobna do alternatywnych interwencji. Z metaanalizy można wyciągnąć dwa główne punkty, które można wziąć pod uwagę przy udzielaniu pomocy konkretnym osobom. Pierwszy z nich to odkrycie, że interwencje systemowe są skuteczniejsze, gdy stosuje się je u dorosłych w trzeciej dekadzie życia. Często w takim wieku wiele osób przechodzi drastyczne zmiany w swoim systemie społecznym, na który ukierunkowane jest podejście systemowe. Stwierdzono, że stosowanie takiego podejścia w czasach niestabilności zwiększa efekty, w porównaniu do stanów stabilności. Taka koncepcja może być realizowana w praktyce terapeutycznej. Drugim odkryciem jest niższy wskaźnik rezygnacji. W praktyce podejścia nie systemowe mają wyższy poziom rezygnacji, podejście systemowe może złagodzić efekty rezygnacji. 

Terapia systemowa jest często używana w terapii par, w związku z powyższym warto byłoby przeprowadzić więcej badań związanych z efektywnością interwencji wśród osób znajdujących się w związkach formalnych i nieformalnych, borykających się z zaburzeniami psychicznymi. 

Podsumowując, analiza dostarczyła ważnych danych stanowiących podstawę do dalszych analiz, które mogą stać się źródłem nowych konkluzji. Poruszone aspekty mogą przyczynić się do dalszych analiz wśród osób dorosłych, ale również dzieci i młodzieży.>

Opracowanie: < Paulina Wąsowska-Dean, Uniwersytet SWPS>

Efektywność terapii w poprzedniej dekadzie

Artykuł oryginalny: Stratton, P., Silver, E., Nascimento, N., McDonnell, L., Powell, G., Nowotny, E. (2015). Couple and Family Therapy Outcome Research in the Previous Decade: What Does the Evidence Tell Us? Contemporary Family Therapy, 37(1), 1-12.

Ranga czasopisma: <1,072/ 40>

OPIS BADANIA: Metaanaliza dotyczyła skuteczności interwencji terapii par i rodzin. Celem było ukazanie skuteczności konkretnych interwencji, co mogłoby pomóc we wsparciu terapii rodzin. 

Model badania i metoda: <Model badawczy: Metaanaliza. Nie postawiono konkretnych pytań badawczych, natomiast starano się pokazać skuteczność różnych rodzajów terapii i jakość konkretnych oddziaływań. Literatury poszukiwano przez elektroniczne bazy danych: MEDLINE, PsycINGO, AMED, British Archive, CINAHL, EMBASE za pomocą słów kluczowych „Terapia rodzinna”, „Terapia par”, „Systemowe” i „Terapia małżeńska”. Brano pod uwagę publikacje z 10 lat; od roku 2000 do 2009. To pozwoliło na wyodrębnienie większej ilości słów powiązanych z terapią rodzin, par, co miało pomóc w ostatecznym wyszukiwaniu artykułów do badania. 

Ostateczne wyszukiwanie przeprowadzono łącznie w 15 bazach danych. Wyszukane artykuły zostały zweryfikowane z listami referencyjnymi Cochrane i innych przeglądów referencyjnych, a także sprawdzone przez ekspertów. Wybór artykułów generowanych przez wyszukiwania przeprowadzono w trzech etapach; najpierw według trafności tytułu, następnie według trafności streszczenia, a na koniec te, które pozostały potencjalnie istotne, przeczytano w całości, aby ocenić ich wartość.>

Osoby badane – Artykuły zakwalifikowane do analizy:  <Artykuły dotyczyły interwencji wobec rodzin i par lub miały charakter systemowy ukierunkowany na szkoły, grupy, osoby indywidualne. Każda przeszukiwana baza danych generowała, za pomocą wspomnianych słów kluczowych, duże ilości artykułów, jednak po wyeliminowaniu nieistotnych, zostało ich 386. Pozostałe spełniały kryteria i zostały przeanalizowane ręcznie przez dwoje członków zespołu badawczego. Na tym etapie wyeliminowano kolejną część artykułów – 166. Pozostało więc 225 artykułów, które w pełni spełniały wszystkie kryteria. Zakodowano je i uwzględniono w przeglądzie. Wszystkie badania zostały podzielone pod względem doboru grup (randomizowana próba kontrolna; quasi eksperyment; badanie jakościowe; badanie pre – test; seria przypadków; badanie retrospektywne), grup wiekowych (dzieci do 18 lat; dorośli), przedstawionych problemów i diagnoz (na podstawie kategoryzacji DSM IV) oraz rodzajów interwencji (terapia par, wielo systemowa terapia rodzin).>

Najważniejsze wyniki: <Przez różnorodność interwencji, zaburzeń oraz jakość metodologii, wyniki okazały się mało praktyczne, ponieważ nie umożliwiały przeprowadzenia obiektywnej oceny porównującej skuteczność terapii. Ciekawym aspektem okazała się analizie twierdzeń i wniosków, jakie wyciągali autorzy w swoich badaniach. Twierdzenia te można uznać za wartościowe, ze względu na to, że zostały one poddane kontroli i zaakceptowane przez recenzentów czasopism.

Żadne badanie nie wykazało, że stan klientów pogorszył się w trakcie terapii, jednak 8% nie przedstawiło jasnej informacji. 16% badanych zgłosiło nieznaczącą różnicę w porównaniu z leczeniem porównawczym, ale większość (75%) stwierdziła, że terapia była skuteczna. Tylko 18% stwierdziło wyraźną przewagę nad brakiem leczenia. Twierdzenia dotyczące skuteczności różniły się zależnie od występującego problemu. Najsłabsze twierdzenia o skuteczności pojawiły się w przypadku zaburzeń afektywnych, zarówno w badaniach dzieci, jak i dorosłych, niezależnie od rodzaju interwencji. Podobnie nisko oceniona została skuteczność w przypadku nadużywania substancji przez młodzież. Najlepiej oceniona została interwencja w przypadku występowania nieprzypisanych do konkretnych kategorii zaburzeń psychicznych.>

Wnioski autorów: <W granicach przyjętych standardów, badania potwierdziły, że wiele różnych form terapii rodzinnych, systemowych i par może być stosowane z pozytywnym skutkiem w różnych zaburzeniach, jednak publikowane badania nie pozwalają na zidentyfikowania terapii nieskutecznej. Wynika to z potencjalnej różnej skuteczności terapeutów oraz prawdopodobnego braku publikacji badań pokazujących nieskuteczność podejść. Istnieje szczególnie mało badań o skuteczności terapii w grupach starszych dorosłych i młodych ludzi w okresie przejściowym z dojrzewania do dorosłości. 

Autorzy podkreślają, że wystąpiły problemy przy próbie analizy badań, ze względu na mieszanie różnych form terapeutycznych, ale też nieproporcjonalność dostępnych badań dotyczących różnych zaburzeń. >

ANALIZA WŁASNA BADANIA: <Metaanaliza została przeprowadzona na dużej ilości badań pochodzących z różnych elektronicznych baz danych. Metodologia, w której etapami wykluczano artykuły niespełniające kryteriów, pozwoliła na zebranie bazy artykułów, które były możliwe do wspólnego zestawienia. Czasopismo, w którym został opublikowany artykuł nie charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem impact factor (1,07), co potwierdza obawy autorów o to czy dokonana metaanaliza jest rzetelna.

W metaanalizie próbowano porównać skuteczność oddziaływań terapeutycznych na konkretne zaburzenia. To, co było dużą przeszkodą, to łączenie przez terapeutów różnych form terapii, które oczywiście sklasyfikowano, ale budzi to pewne wątpliwości. Możliwe błędne sklasyfikowanie mogło mieć wpływ na dalszą błędną analizę i interpretację.
Co więcej, przez używanie do analizy badań różnych autorów, niemożliwe było pod uwagę wzięcie dodatkowych czynników, takich jak np. wykształcenie psychoterapeuty, jego doświadczenie, kompetencje, o czym też wspominali autorzy. To mogło mieć znaczący wpływ na późniejsze wyniki.

Grupy badawcze zostały zbyt uogólnione. Podział na dzieci do 18 roku życia i dorosłych stanowił za duży rozstrzał. Gdyby rozdzielono je na mniejsze grupy, prawdopodobnie moglibyśmy odnieść się do większej ilości grup ludzi, niż teraz, gdy te wyniki są mniej pewne.>

Wnioski dla praktyki: <Dane badanie sugeruje, że skuteczność terapii zależy od wielu czynników, m.in. od metody terapeutycznej, ale też od zaistniałego problemu. Wyniki badania można bezpośrednio wykorzystać w praktyce psychoterapeutycznej, szczególnie gdy nakierujemy ją na konkretne, wspomniane w publikacji problemy, np. uzależnienie od substancji psychoaktywnych, przy którym terapia okazała się być mało skuteczna, co stwarza pole do zastanowienia nad innymi możliwymi formami pomocy. Badanie pokazuje, że warto zwrócić uwagę na rodzaj problemu i być może poszukać metody terapeutycznej, która korzystnie wpływa bezpośrednio na ten akurat problem.

Mogą one posłużyć również jako element psychoedukacji na temat skuteczności interwencji terapii par i rodzin, a także jako pomysł na kolejne badania – wykorzystanie braków np. badań w zakresie nastolatków wchodzących w dorosłość, mogą stanowić dla badaczy wyzwanie, które pomoże w kolejnych badaniach ogólnej skuteczności tego typu terapii.>

Opracowanie: <Martyna Wojtczak. Uniwersytet SWPS>

Terapia par: skuteczność leczenia i długoterminowa obserwacja

Artykuł oryginalny: <Lundblad, A. M., & Hansson, K. (2006). Couples therapy: effectiveness of treatment and long‐term follow‐up. Journal of family therapy, 28(2), 136-152.>

Ranga czasopisma: <1.066>

OPIS BADANIA <Badanie miało na celu pokazanie skuteczności i wpływu terapii par w oparciu o aspekty takie jak poczucie satysfakcji w małżeństwie, klimat rodzinny, poczucia spójności i wyrażania emocji.>

Model badania i metoda: <Terapię par odbywały się w agencjach doradztwa rodzinnego w Szwecji, które podlegały pod Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. Przeprowadzane tam terapie nie obejmowały więcej niż 10 spotkań, które trwały około godziny. Badanie było przeprowadzone w formie nie randomizowanego badania klinicznego (bez grup kontrolnych i losowego doboru do grup). Celem było zbadanie wpływu wcześniej opracowanych teorii oraz metod terapii w kulturze szwedzkiej w kontekście klinicznym oraz porównanie wyników z innymi międzynarodowymi badaniami. Ponadto badacze chcieli sprawdzić czy terapia par prowadzona jako usługa publiczna przynosi pozytywne rezultaty. Terapeuci samodzielnie wybierali metody prowadzenia terapii, dlatego częściowo podejścia różniły się od siebie. Nie wpłynęło to jednak na wyniki końcowe. Podczas terapii pary zostały poproszone o wypełnienie trzech kwestionariuszy samooceny w różnych odstępach czasowych: przed terapią, po terapii oraz dwa lata po uczestnictwie w terapii par. Kwestionariusze dotyczyły objawów psychiatrycznych i poczucia jedności, dostosowania diadycznego i wyrażania emocji oraz klimatu rodzinnego (Psychiatric Symptoms and Sense of Coherence, Dyadic Adjustment Scale and Expressed Emotion, Family Climate Scale).>

Osoby badane: <Osobami badanymi były pary, które mieszkają razem oraz uczęszczają wspólnie do poradni rodzinnych. Kryteriami uczestnictwa była odpowiednia znajomość języka szwedzkiego oraz zgoda na udział w co najmniej trzech wspólnych sesjach doradczych jako para. Na udział w badaniu zgodziło się 317 par – około 30% wszystkich osób uczęszczających do poradni biorących udział w badaniu spełniało kryteria badania, a nieco ponad połowa z nich zgodziła się wziąć udział w badaniu. Wśród uczestniczących par 60% miało mniej niż 40 lat, 25% było w wieku od 40 do 49 lat, a 15% było starszych niż 49 lat. Procent badanych, którzy mieli dzieci w wieku poniżej 18 lat wynosił 85%. Pary były klasyfikowane według ich statusu zawodowego, a grupa badawcza okazała się porównywalna do szwedzkich norm statystycznych dla dorosłych w tym wymiarze. Każdy z uczestników był zobowiązany do wypełnienia formularza samooceny dotyczącego nasilenia problemów relacyjnych oraz indywidualnych, a także własnych zasobów w 3 odstępach czasowych.>

Najważniejsze wyniki:<W badaniu zastosowano test t dla różnic między grupami zależnymi (przed leczeniem, po leczeniu oraz po dwuletniej obserwacji), lecz nie wykazał on żadnych istotnych różnic. Średnia liczba sesji, w których uczestniczyły pary wynosiła 8,8, natomiast dominanta wyniosła 5 spotkań. Po zakończeniu terapii przeanalizowano różnice między parami, które wzięły udział w ocenie po zakończeniu badania, a tymi, które tego nie zrobiły. Wyniki nie pokazały różnic w początkowych wartościach między kwestionariuszami samooceny. Przeanalizowano wyniki z podziałem na obie płcie, które wykazały istotne różnice w poczuciu satysfakcji małżeńskiej po zakończonej terapii (kobiety t= – 7,16, p<,0001, mężczyźni    t= -6,49, p<,0001) oraz po dwóch latach uczestnictwa w terapii (kobiety t= – 4,97, p<,0001, mężczyźni    t= -4,19, p<,0001). Nastąpiła znaczna poprawa u obu płci w porównaniu z wartościami sprzed leczenia. U kobiet nastąpiła istotna różnica, która wskazywała na pogorszenie oceny satysfakcji w pomiarze odroczonym wobec pomiaru tuż po zakończeniu terapii.

Kwestionariusz wyrażania emocji został podzielony na dwa wymiary: uwagi krytycznej i nadmiernego zaangażowania emocjonalnego. Oba wymiary kwestionariusza QAFM wykazały różnice między kobietami i mężczyznami. Kobiety wydawały się być bardziej dotknięte nadmiernym zaangażowaniem emocjonalnym, natomiast mężczyźni byli częściej odbiorcami krytycznych uwag wyrażanych przez kobiety. Stwierdzono istotną poprawę zarówno dla kobiet jak i mężczyzn w obu wymiarach w porównaniu z wartościami sprzed terapii. Kwestionariusze FC oraz SOC wykazały istotną poprawę dla obu płci we wszystkich wymiarach w porównaniu z wartościami jedynie sprzed leczenia, natomiast nie było istotnych różnic pomiędzy wynikami po terapii oraz wynikami w obserwacji długoterminowej. Kwestionariusz do oceny symptomów psychologicznych i emocjonalnych (SCL-90) wykazał istotną statystycznie poprawę zarówno u kobiet jak i u mężczyzn w porównaniu z wartościami sprzed leczenia. Ponadto po porównaniu wyników po leczeniu z follow-up, stwierdzono istotną statystycznie poprawę w zakresie objawów ogólnych (GSI) jedynie dla mężczyzn.>

Wnioski autorów: <Przeprowadzone badanie kliniczne posiadało trzy potencjalne ograniczenia, które sprawiają, że wyniki powinny być ostrożnie interpretowane. Jednakże wyniki są spójne z wcześniejszymi ocenami, więc można założyć, że leczenie miało znaczący wpływ na pary. Do ograniczeń badania zaliczamy fakt, że do oceny zmiennych wynikowych użyto narzędzi samoopisowych, co mogło wpłynąć na wyniki końcowe. Ponadto możliwe jest to, że jeden z uczestników w parze mógł być mniej zainteresowany, bądź mniej zadowolony z wzięcia udziału w badaniu. Istnieje wtedy podejrzenie, że to lub jakiś czynnik zewnętrzny mógł być powodem nieukończenia badania. Natomiast zebrane dane wskazują, że cechy badanych, którzy ukończyli terapię lub leczenie oraz tych, którzy ją porzucili są podobne co zwiększa zaufanie do zdolności uogólniania wniosków na temat skuteczności leczenia. Kolejnym ograniczeniem jest fakt, że to badanie posiadało jedną grupę, która nie użyła grupy kontrolnej z listą oczekujących ani randomizowanego wyboru w celu określenia leczenia. Korzystnym okazało się używanie kombinacji metod, ponieważ terapeuci mogli swobodnie spotykać się z parami oraz indywidualnie dopasowywać się w zależności od ich specyficznych problemów.

Niezależnie od ograniczeń badanie wykazało, że pomimo wielu, w tym również poważnych problemów, które doświadczali uczestnicy badania (zarówno kobiety, jak i mężczyźni), wyniki leczenia były wyraźnie pozytywne i utrzymywały się podczas obserwacji. Terapia par przyczyniła się znacząco do poprawy relacji, indywidualnego zdrowia psychicznego i zwiększenia umiejętności radzenia sobie z problemami.

Badanie potwierdziło założenia badaczy, a wyniki pokazują, że pomimo różnic wyniki są porównywalne z innymi badaniami. Uzyskane wyniki pokazują różnorodność problemów z jakimi na co dzień mierzą się pary. Autorzy apelują o refleksję na temat sposobów pomocy rodzinom w otrzymaniu odpowiedniej i terminowej pomocy. Jeżeli tak się nie stanie to problemy rodzinne mogą się nasilić, a jednostka rodzinna może się rozpaść. Dodatkowo może to zwiększyć ryzyko złego stanu zdrowia psychicznego i fizycznego wszystkich członków rodziny. Placówki niosące poradnictwo rodzinne powinny rozważyć większe zainteresowanie działaniami prewencyjnymi, aby pomóc szwedzkim parom.>

ANALIZA WŁASNA BADANIA

<Wyniki badania przeprowadzonego przez autorów pokrywały się z wynikami wcześniejszych badań zatem można stwierdzić, że badanie jest rzetelne i wiarygodne. Dodatkowo współczynnik impact factor jest wysoki, co wskazuje nam na dobrą jakość badania.Metodologia i procedura badania była przygotowana rzetelnie, a sposób przekazu oraz badania był łatwy do zrozumienia. Kryteria badania były jasno sformułowane i pozwoliły na dobranie odpowiedniej grupy badanych. Kwestionariusze, które wypełniali badani zostały dobrze dobrane, a ich różnorodność pozwoliła na wnikliwą analizę uzyskanych wyników. To co było dużą zaletą dobranych kwestionariuszy był fakt, że zbierały one informacje z różnych płaszczyzn życia par. Po przeprowadzonym leczeniu procent poprawy był znaczny, ponieważ obie płci uzyskały normalne wartości (od 50 do 75 procent we wszystkich zmiennych) co pokazuje pozytywny wpływ tego badania na pary.

Pomimo ograniczeń, o których wspominali autorzy, wyniki badań się pokrywają ze sobą co również świadczy o trafności badania. Jednakże wyniki pokazały, że spośród 158 par jedynie 131 z nich poddano obserwacji po dwóch latach od uczęszczania w doradztwie. Z czego trzydzieści sześć par było w separacji podczas dwuletniej obserwacji a pięćdziesiąt procent par uczestniczyło w mniej niż dziewięciu sesjach. Są to czynniki przez, które możemy mieć wątpliwości co do całkowitej efektywności leczenia. Terapia to bardzo osobiste przeżycie, a pary na nie uczęszczające muszą całkowicie zaufać terapeucie by się w pełni przed nim otworzyć. To więc stawia pytanie czy poprawa po leczeniu będzie chwilowa czy już zostanie na dłużej.

Artykuł był napisany rzetelnie a przedstawione w nim informacje i wyniki zgodne z prawdą. Lecz w moim odczuciu treści nie były do końca poukładane chronologicznie. Cele badania oraz jego hipotezy powinny znajdować się w jednym miejscu by były łatwo dostępne dla czytelników. Natomiast w tekście hipotezy są rozłożone we wstępie i dyskusji. Ponadto badacze chcą sprawdzić czy kultura szwedzka różni się pod wieloma względami w porównaniu z USA, jednak w dyskusji nie rozwijają porównania jedynie wspominają, że większość teorii i metod terapii par została opracowana i przetestowana w USA, a celem było porównanie tego. Dodatkowo autorzy artykułu zbadali czy terapia par jako usługa publiczna również przynosi pozytywne rezultaty. W dyskusji jest jedynie wspomniane, że wyniki pomimo różnic są porównywalne z innymi badaniami. Tutaj zabrakło mi rozwinięcia tego obszaru, dokładniejszego opisania tych zagadnień oraz wyników, które na to wskazują.

Podsumowując głównymi zainteresowanymi tego badania są pary w związku małżeńskim, bądź w związku nieformalnym mieszkające razem, które chcą poprawić jakość swojego związku oraz komfort psychiczny życia. Dzięki temu badaniu będą mogli zauważyć korzystny wpływ długotrwałej terapii i podjąć decyzję o rozpoczęciu i uczestniczeniu w niej.>

Wnioski dla praktyki: <Przeprowadzone badanie wykazało korzystne wyniki co do skuteczności terapii par. W każdym z kwestionariuszy wyniki wykazały mniej lub bardziej istotną poprawę. Trzeba zauważyć, że kwestionariusze, które wypełniali uczestnicy badały różne płaszczyzny ich życia (objawy psychiatryczne i poczucie jedności, dostosowanie diadyczne i wyrażanie emocji oraz klimat rodzinny). Ponadto wyniki badania przeprowadzonego w Szwecji są porównywalne z wynikami z USA a są to kraje o innym zróżnicowaniu kulturowym. Otwiera nam to furtkę co do przyszłych badań o tej samej tematyce w kolejnych krajach odmiennych kulturowo od tych przebadanych. Te badanie może mieć znaczący wpływ co do przyszłości świadczenia usług publicznych i prywatnych w zakresie psychoterapii par nie tylko w Szwecji, ale także całej Europie. Ten artykuł pokazał, że terapia par w kontekście długotrwałym jest efektywna i przynosi zamierzone skutki. Wiele osób może nie zdawać sobie z tego sprawy, bądź jedna ze stron może nie chcieć lub bać się podjąć terapii. Dlatego uważam, że w tym przypadku bardzo pomocne by było organizowanie spotkań, webinarów, które uświadomią pary, że nie ma się czego bać, a można dzięki terapii wiele zyskać. Zapewne wtedy więcej par podejmowałoby świadomą terapię, co później przekładałoby się na efektywność sesji z terapeutami.>

Opracowanie: <Aleksandra Witak, Uniwersytet SWPS>